Cam Tavan Sendromu’na Kapıldınız mı?

Psikolojide bir hastalık olan iş dünyasında da daha çok kadınların kariyer basamaklarında ilerlerken önündeki görünmez engelleri tanımlamak için kullanılan “cam tavan sendromu” kavramını duymuşsunuzdur.

Bu kavramın ortaya çıkışının labaratuvar ortamında yapılan bilimsel deneyinden kısaca bahsetmek istiyorum. Pireleri cam fanusa koyup altını ısıtmışlar. Kavanozun üstünü camla kapatarak pirelerin dışarı sıçramasını da engellemişler. Cam fanus ısındıkça yukarı zıplayan pireler sürekli bu cam tavana çarpa çarpa daha yükseğe sıçrayamayacağını öğrenmişler. Bir süre sonra cam kapak kaldırıldığında da pirelerin daha yükseğe sıçramadıkları kavanozun dışına kaçma şansları olsa da kaçamadıkları görülmüş. İşte pirelerin içindeki bulunduğu bu  öğrenilmiş çaresizlik durumuna  cam tavan sendromu denilmiş.

Psikoloji bilimi cam tavan sendromuna uzun süreli tedavisi olan bir hastalık olarak bakarken, iş dünyası toplumsal cinsiyet eşitliği çerçevesinde kadınların kariyerlerinde yükselmesini engelleyen hem kadından hem de toplumdan kaynaklı görünmez engeller olarak görüyor.

İş dünyasında kullandığımız kadınların kariyerlerindeki engelleri anlatan  Cam Tavan Sendromu’nun  boyutlarını 3 ayrı kategoride gruplandırabiliriz:

  1-    Erkek yöneticiler tarafından konulan görünmez engeller     

2-    Kadın yöneticiler tarafından konulan görünmez engeller (Kadın yöneticinin başka kadın yönetici istememesi, kadınlar arası çekişmeler)     

3-    Kadının toplumsal baskı veya kültürden dolayı kendi kendine koyduğu psikolojik engeller

Cam Tavan kavramından yola çıkarak iş dünyasında azınlık gruplarının kariyer fırsatları alanındaki engellerini ifade etmek için de farklı ifadelerle kullanılmaya başlanmıştır. Bu kavramlar ise şöyledir:

Ters cam tavan: Kadın ağırlıklı sektörlerde (sağlık vb.) erkeklerin kariyer yapmasını ifade etmektedir.

Bambu tavan: Doğu Asyalıların yükselmesine karşı engelleri anlatır. Gerekçe ise liderlik potansiyellerinin olmadığı veya iletişim yeteneklerinin yetersiz olduğudur.

Beton tavan: Beyaz kadınlar cam tavana maruz kalırken, azınlıklara mensup kadınlar daha sert  engellerle karşılaşmaktadır.

Cam labirent: Güç sarf ederek çıkış yolunu bulmaktır. İş hayatındaki engellerin  çetrefilliğini anlatır.

Yapışkan zemin: Kamu kurumlarında alt kademelerde çalışan kadınlar, genelde terfi almaz ve yerlerinde   kalırlar. Buna bağlı olarak ücretleri de genelde düşüktür.

Hayatımızın akışı her zaman bizim planladığımız, hayal ettiğimiz ve de  istediğimiz gibi gitmiyor.  Önümüze birçok görünür ve görünmez engeller çıkıyor. Hayat dümdüz engelsiz bir yol değil elbette. Bu engelleri aşma cesareti, azmi ve motivasyonu olanlar ise başarılı oluyor ve kazanıyor. Ne demişler “Yenildiğin zaman değil, vazgeçtin zaman kaybedersin”