Karabağ'da Azerbaycan Zaferi Dünya İçin Ne Anlama Geliyor?

Bilindiği üzere, Azerbaycan topraklarının %20'si Ermenistan tarafından işgal altında tutulmaktaydı ve 600 bin dolayında Azerbaycan Türkü yerlerinden edilmişti. Aslında bu son çatışmanın işaretleri bir süredir görülüyordu. Son yıllarda Azerbaycan'ın askeri harcamalarına bakıldığında 2018'de savunma bütçesinin 2.7 milyar Dolar olduğu ve 2019 yılında da savunma harcamalarına yaklaşık 3.5 milyar Dolar ayrıldığı görülür. 2020'de ise Azerbaycan, savunma bütçesine ayırdığı 2.8 milyar Dolar ile dünyanın en büyük 60. savunma bütçesine sahip ülkesi konumunda ve bu bütçeler Ermenistan'ın askeri harcamalarının oldukça üzerinde. Bölgeyi yakından takip edenlerin bildiği üzere, Azerbaycan'ın askeri harcamalarında görülen bu artışlar ve başta İlham Aliyev olmak üzere, gerek siyasi, gerekse de askeri liderlerin işgal altındaki bölgelerin askeri güç dışında başka seçeneklerle kurtarılamayacağı yönündeki söylemleri yeni bir çatışmanın çıkma olasılığını yüksek oranda artırmaktaydı. İşte tam bu ortamda, Ermenistan'ın yaz aylarında Tovuz'a saldırması ve Eylül ayında Karabağ'da yeniden başlattığı saldırılar Ermenistan açısından geri dönülmez ve sonu hüsran olan yolun başlangıcı oldu. 

Çatışma, Rusya'nın arabuluculuğunda ve Karabağ'a Rus barış gücünü yerleştiren ateşkes anlaşması ile son buldu. Bu anlaşma ile Azerbaycan, Karabağ'ın etrafındaki işgal altında bulunan yedi rayonu (il) kurtardı; Karabağ'da ilerlediği bölgeleri de denetimi altına aldı. Karabağ'ın orta ve kuzey bölgelerinde Azerbaycan kuvvetlerinin giremediği yerlerden ise Ermeni ordusu çekildi ve oralara Rus barış gücü yerleşti. Anlaşmanın sonucu ile ilgili değerlendirmeler çoğunlukla Rusya'nın kazanımı üzerinden yapıldı. Ancak daha doğru değerlendirmek gerekirse, burada en büyük zaferi Azerbaycan elde etmiştir. Savaş Azerbaycan için kesin bir galibiyetle sonuçlanmıştır. Rusya da çok ciddi bir stratejik kazanım elde etmiş; Minsk Grubu'nun diğer ortakları ABD ve Fransa'yı tamamen kenara atarak bölgede tek büyük güç olduğunu göstermiş, adeta Minsk Grubu'nu çökertmiştir. Karabağ Savaşı'nın kesin kaybedenleri ise Ermenistan ve Ermenistan'ı destekleyen ABD ve Fransa'dır. ABD ilk kez doğrudan tarafı olduğu bir ihtilafa müdahil olamamıştır. Savaşın sonucunda bir diğer kaybeden ise İran'dır. Güney Azerbaycan bölgesindeki yoğun Türk nüfus nedeniyle denge gözetmek amacıyla Azerbaycan'a karşı perde arkasından hep Ermenistan'ı destekleyen İran açısından durum değerlendirildiğinde, Azerbaycan bölgede yeni bir askeri ve ekonomik güç olarak ortaya çıkmıştır. 

Genel olarak bakıldığında, Ermenistan'ın başlattığı bu çatışma Rusya'nın uzun vadede işine yaramış, askeri ve stratejik anlamda bölgede kazanım elde etmesini ve küresel ölçekte ciddi bir prestij kazanmasını sağlamıştır. Son noktada, bu savaş bir anlamda, değişen dünya düzeninde tek kutuplu sistemin yerini yeni bir çok kutuplu sisteme bıraktığının ilk somut kanıtıdır. 

KAYNAK: EKOPOLİT

Şahinkaya Vakfı bünyesinde kurulmuş olan Uluslararası Ekonomi ve Politika Çalışmaları Merkezi (EKOPOLIT), coğrafi konumu gereği tarihsel olarak Batı ile Doğu arasında kritik bir jeopolitik kesişim merkezinde bulunan; küresel boyuttaki iktisadi ve siyasi dinamiklerle yakından ilişkili yoğun gelişmelerin yaşandığı Türkiye'den dünyaya bakarak uluslararası ekonomi ve politikaya yeni bakışlar ve alternatif perspektifler sunmayı hedeflemiş bir düşünce merkezidir.